Wystawa Munkácsyego w Hajdúszoboszló

Krótki zarys drogi życiowej Mihálya Munkácsyego

(20 lutego 1844 – 1 maja 1900 roku)

• Urodzenie – Mihály Munkácsy urodził się 20 lutego 1844 roku w Munkács.
• 1892– Wcześnie utracił rodziców, od ósmego roku życia wychowywał go wujek István Röck w Békéscsaba.
• 1895 – Ledwo miał 11 lat, gdy wujek oddał go na czeladnika stolarskiego do miejscowego rzemieślnika.
• Po zdobyciu zawodu zatrudnił się w Arad w warsztacie stolarskim; wtedy już rysując małe portrety uzupełniał swoje zarobki.
• Po dwóch latach z powodu ciężkiej choroby powrócił do miasta Gyula. Podczas rekonwalescencji wciąż rysował, dlatego wujek skierował go do miejscowego malarza Karla Fischera celem kontynuacji nauki.
• U tego malarza zwrócił na niego uwagę Elek Szamossy, malarz akademicki, którego możemy uznać jako pierwszego mistrza artystycznego. Munkácsy spędził dwa i pół roku w pracowni Szamossyego.
• W 1863 roku osiedlił się w Peszcie i natychmiast zgłosił się na wystawy aranżowane przez Węgierskie Krajowe Stowarzyszenie Sztuki Plastycznej.

Pierwsze sukcesy

• W pierwszej połowie 1865 roku uczył się w wiedeńskiej Akademii Sztuk Plastycznych, wtedy namalował obraz Śmigus Dyngus wielkanocny (1865), który jest jednym z głównych dzieł początkowej fazy działalności Munkácsyego.
• Następne półtora roku – malując portrety i sceny ludowe – spędził w Peszcie, w Békéscsaba i w Gerendás.
• Jesienią 1866 roku zapisał się do Bawarskiej Akademii Królewskiej w Monachium.
• Najważniejszym wydarzeniem drugiego roku spędzonego w Monachium było obejrzenie światowej wystawy w Paryżu w 1867 roku, gdzie mógł zapoznać się z pracami wybitnych twórców tej epoki.
• Efekty widzianych tam dzieł uwidoczniły się po raz pierwszy w 1869 roku, gdy namalował obraz Ziewający czeladnik.
• Prawdziwy przełom stanowił dla niego namalowany w drugiej połowie 1869 roku obraz pt. Cela skazańców, który przerósł wcześniejsze obrazy zarówno w zakresie interpretacji tematu jak i silnie realistycznego sposobu malowania.
• Obraz otrzymał w Paryżu złoty medal, a artyście mającego zaledwie 26 lat zaproponował kontrakt Adolphe Goupil, jeden z najbardziej znaczących marszandów dziełami sztuki lat 1860-ych.

Zamieszkanie w Paryżu

• Na początku 1872 roku, po sukcesach obrazu „Cela skazańców”, Munkácsy przeprowadził się do Paryża. W pierwszych latach malował ludowe sceny o tematyce węgierskiej.
• W 1873 roku przybył na krótką wizytę do Barbizon do László Paála, ale atmosfera miejscowa, intensywne nastroje twórcze charakteryzujące społeczność barbizońskich malarzy skłoniły go do dłuższego pobytu. Tam opanował i dopasował do swojej wizji charakterystyczną dla intymnych krajobrazów obsługę kolorystyki „plein-air”. Jeden z tych obrazów Cyganie na skraju lasu – wtedy i tam malowany – odzwierciedla we wspaniałych krajobrazach pojmowanie przyrody przez Munkácsyego.
• Realistyczne sceny życiowe pochodzące z lat 1870-ych, jak „W lombardzie, Bohater wsi, Nocni wagabundzi”, oraz ekspresywne portrety twórcy świadczą o wpływie obrazów Rembrandta i Fransa Hallsa
• Ponieważ ówcześni krytycy mieli za złe ciemny ton jego prac, dlatego w 1876 roku namalował siebie wraz z małżonką przed sztalugą w delikatnych szarych odcieniach (W warsztacie malarskim). Niestety z biegiem czasu obraz stał się niemal całkowicie czarny, znikły z tła obrazu nie tylko meble czy przedmioty ozdobne, ale nawet prawie niewidoczne jest dziecko siedzące za sztalugą malarza.
• Następna wielka kompozycja, to Niewidomy Milton dyktuje swoim córkom „Raj utracony”, ten historyczny gatunek uzyskał w 1878 roku na paryskiej wystawie światowej najwyższą nagrodę, a Franciszek Józef nadał malarzowi tytuł szlachecki.
• Latem 1874 roku Munkácsy ożenił się z wdową baronową De Marches (ur: Cécile Papiér). W następnych latach małżonkowie pobudowali dwa wspaniałe domy w artystycznej dzielnicy Paryża. Pałac pod adresem Avenue de Villiers 53. posiadał ogromną przestrzeń do przyjęć, dwie pracownie malarskie, kilka mniejszych salonów, sypialnie – nadawał się do przyjęcia większego towarzystwa. Munkácsyowie, a bardziej pani Munkácsy w każdy piątek przyjmowała gości z kręgów wielkiego mieszczaństwa i z kręgów akademickich malarzy, rzeźbiarzy, pisarzy, naukowców, krytyków, marszandów dziełami sztuki, kompozytorów, spośród nich wielu Węgrów.

Kompozycje Chrystusowe

• W drugiej połowie 1880-ych malował Munkácsy kostiumową serię scen umiejscowionych w epoce króla Ludwika XIII. Widzimy w tej serii tych samych aktorów w różnych rolach, co – jak niekonwencjonalna prezentacja obrazów biblijnych – może być uznane jako widzenie złożone z sekwencji, można rzec filmopodobnych.
• Obok obrazów genre znaczącymi dziełami są w latach osiemdziesiątych krajobrazy i kilka portretów.
• Jesienią 1886 roku zachęcony przez Sedelmeyera przepłynął do Ameryki, gdzie nie zabrakło hucznych uroczystości, został nawet przyjęty przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki, dostał wiele zleceń portretowych, ale jednak ta podróż nie spełniła nadziei z nią związanych.
• Po trzech miesiącach powrócił do Paryża, gdzie czekały na niego dwa nadzwyczajne zamówienia: obrazem „Apoteozy renesansu” wykonał dekorację sufitu, sklepienia paradnego holu ze schodami wiedeńskiego Kunsthistorisches Museum. Obraz – alegoria w wymiarach 10 x 10 metrów – do dziś widnieje w oryginalnym miejscu w austriackiej stolicy.
• Pod koniec lat 1880-ych zaproszono go do nowego gmachu Parlamentu, do namalowania monumentalnej wizji pt. Zajęcie Ojczyzny. Największy w wymiarach obraz Munkácsyego wykonano w roku 1894, pierwotny tytuł obrazu był „Árpád”. Dziś obraz dekoruje gabinet przewodniczącego Parlamentu.

Obrazy genre, krajobrazy, portrety

• W drugiej połowie 1880-ych malował Munkácsy kostiumową serię scen umiejscowionych w epoce króla Ludwika XIII. Widzimy w tej serii tych samych aktorów w różnych rolach, co – jak niekonwencjonalna prezentacja obrazów biblijnych – może być uznane jako widzenie złożone z sekwencji, można rzec filmopodobnych.
• Obok obrazów genre znaczącymi dziełami są w latach osiemdziesiątych krajobrazy i kilka portretów.
• Jesienią 1886 roku zachęcony przez Sedelmeyera przepłynął do Ameryki, gdzie nie zabrakło hucznych uroczystości, został nawet przyjęty przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki, dostał wiele zleceń portretowych, ale jednak ta podróż nie spełniła nadziei z nią związanych.
• Po trzech miesiącach powrócił do Paryża, gdzie czekały na niego dwa nadzwyczajne zamówienia: obrazem „Apoteozy renesansu” wykonał dekorację sufitu, sklepienia paradnego holu ze schodami wiedeńskiego Kunsthistorisches Museum. Obraz – alegoria w wymiarach 10 x 10 metrów – do dziś widnieje w oryginalnym miejscu w austriackiej stolicy.
• Pod koniec lat 1880-ych zaproszono go do nowego gmachu Parlamentu, do namalowania monumentalnej wizji pt. Zajęcie Ojczyzny. Największy w wymiarach obraz Munkácsyego wykonano w roku 1894, pierwotny tytuł obrazu był „Árpád”. Dziś obraz dekoruje gabinet przewodniczącego Parlamentu.

Ostatnie lata

• Latem 1896 roku stan zdrowia Munkácsyego uległ znacznemu pogorszeniu. Leczył się najpierw w Baden-Baden, następnie w Colpach i w Paryżu. Bardzo chciał jeszcze malować, ale w obawie przed stresami towarzyszącymi tworzeniu lekarze mu tego zabronili.
• Ostatnie trzy lata spędził koło Bonn w sanatorium Endenicha. Zmarł 125 lat temu, 1 maja 1900 roku. Pogrzeb odbył się 9 maja w Budapeszcie. Jego trumnie towarzyszyła wielka masa wielbicieli mistrza aż do grobu honorowego na cmentarzu przy ul. Fiumei.

Jego artystyczna działalność należy do wybitnych wartości węgierskiej i uniwersalnej sztuki. Większą część jego obrazów przez długi okres przechowywano w zagranicznych zbiorach prywatnych, krajowa publiczność mogła poznać głównie wyjątkową drogę życiową wraz z realistycznymi dziełami z lat 1870-ych. W ostatnich dziesięcioleciach dzięki zbiorom Imrego Pákha można obejrzeć w kraju wiele wcześniej niewidzianych dzieł Munkácsyego.